Xbox đang trở thành nền tảng không ổn định cho những ai đang có ý định đầu tư

Xbox đang trải qua khủng hoảng định danh - nghe có vẻ hơi to tát, nhưng nhìn vào đợt sa thải mới nhất của Microsoft, với gần 9.000 nhân sự bị cắt giảm, trong đó có nhiều vị trí tại các studio Xbox, thì chuyện này không hề xa vời. Những động thái cắt giảm chi phí này được cho là nhằm tái cấu trúc hoặc sắp xếp lại để chuẩn bị cho thành công lớn hơn trong tương lai. Tuy nhiên, nó cứ lặp đi lặp lại liên tục, khiến lòng tin dành cho Xbox từ phía người chơi và nhà phát triển ngày một cạn kiệt. Với hàng loạt cắt giảm, tái cấu trúc, đổi hướng chiến lược và tất cả những thuật ngữ corporate nghe xa lạ khác, sự bất ổn đang tăng dần của Xbox đáng được cộng đồng, cả nhà phát triển lẫn game thủ, nhìn nhận nghiêm túc hơn.

Hành trình của Xbox trong vòng 10 năm qua nhìn chung là một thất bại. Chuỗi mua lại studio đình đám rồi quản lý cũng sản sinh ra không ít game dở ẹc, mà đi kèm là hàng loạt dự án trì hoãn, hủy bỏ và studio đóng cửa. Không phải Xbox không có sản phẩm chất lượng, nhưng song song đó, danh sách các game bị chê bai, dự án bị bỏ dở và các đội ngũ tan rã thì dài như sớ.

Xét ở bất kỳ khía cạnh nào thì Xbox cũng lộ rõ vết thương rỉ máu mà nó cố gắng băng bó bằng những miếng băng y tế thiếu bền vững. Nhìn vào danh sách studio trong Xbox Game Studios, nhánh phát hành nội bộ của Microsoft, sẽ rõ. Vụ sa thải mới nhất đã dẫn đến đóng cửa ít nhất một đội - The Initiative, và hủy dự án Perfect Dark được mong chờ. Turn 10 - đội ngũ gạo cội của series Forza, cũng bị cắt giảm đến mức “không còn cọng lông”. Rare, studio vừa gồng gánh dự án Everwild và trò chơi live-service Sea of Thieves, giờ cũng đứng trước nguy cơ lao đao hơn sau đợt giảm biên chế.

Người chịu tổn thương lớn nhất trong các đợt xoay chuyển này chính là các nhóm phát triển cùng nhân viên của họ, và đây là “đặc sản” của Xbox khi họ từng làm điều tương tự hồi tháng 5/2024, với việc đóng cửa bốn team, trong đó có Arkane Austin cùng Tango Gameworks. Và đừng quên, tất cả những chuyện này chỉ vài năm sau khi Microsoft mua Bethesda huyền thoại.

Sau đó lại thêm một đợt sa thải khác ngay khi Microsoft hoàn tất vụ thâu tóm Activision Blizzard, khiến hàng loạt vị trí mất đi và một trò sinh tồn của Blizzard bị hủy bỏ. Thực tế là việc gom về các siêu phẩm triệu bản của Bethesda như Fallout, The Elder Scrolls, cùng Activision Blizzard và cả King bên mảng mobile, đáng ra phải giúp Xbox được “bịt chặt” vế thương rỉ máu vốn có. Nhưng ngược lại, đống tiền chi ra dường như chỉ làm tình hình thậm tệ hơn. Chuyện này nhìn chung giờ giống như hành động chơi liều mạng của một ông lớn gây nguy hiểm cho cả ngành.

Trái ngược với kỳ vọng, những bước đi này không mang lại sự ổn định cho studio và lượng game phát hành dưới thương hiệu Xbox. Một vài studio như Obsidian lại phát triển mạnh mẽ, ra mắt loạt game mới và chốt hạ thành công vị thế trong hệ thống Xbox. Nhưng không phải ai cũng may mắn như vậy, ví dụ Arkane Austin. Khi điều đó xảy ra, những người chơi lẫn nhà phát triển đều chịu thiệt thòi không ít. Nếu tất cả đều “vật vã thế này”, thì rốt cuộc ai đang hưởng lợi từ tầm nhìn thỉnh thoảng như “có cũng như không” của Xbox?

Câu trả lời dễ đoán: Game Pass - vũ khí bí mật được Xbox úp mở từ năm 2017. Dịch vụ thuê bao này chính là con át chủ bài, là đầu tàu thu hút người dùng cho bộ phận gaming của Microsoft. Sau màn ra mắt Xbox One tương đối “lép vế”, Microsoft đã nghĩ ra cách cải tổ toàn diện, biến Game Pass thành cầu nối cho cả những game lớn lẫn nhỏ tiếp cận được hàng triệu người chơi. Thậm chí dịch vụ này còn tài trợ phát triển cho các tựa indie và bên thứ ba, trở thành hơi thở sự sống cho không ít studio.

Nhưng Game Pass lại không dễ tăng trưởng, dù thỉnh thoảng có số liệu ấn tượng. Việc duy trì nền tảng này cũng tốn kém, dù Microsoft luôn khẳng định nó có lãi, nhưng với nhiều điều kiện kèm theo. Hậu quả là Xbox bắt đầu “phân cấp” Game Pass, tạo ra các gói cao cấp hơn với nhiều đặc quyền và đồng thời thu hẹp quyền truy cập thư viện game đồ sộ cho các gói thấp nhất. Trước đây, Game Pass từng được quảng bá là nơi người chơi có thể đắm mình trong cả kho game đa dạng nhất, thì giờ đây lại trở nên phân mảnh và nhiều tầng lớp, trông hơi… bội bạc với người tiêu dùng. Game Pass giờ nhiều lúc gây cảm giác “phản chủ” hơn là vị cứu tinh.

Mặc dù Game Pass vẫn tài trợ nhiều dự án, nhiều nhà phát triển cũng đã thẳng thắn chia sẻ dịch vụ này ảnh hưởng không nhỏ đến đội ngũ và trò chơi của họ. Mike Rose từ indie publisher No More Robots từng rất thẳng thắn nói Game Pass có thể mang lại lượng người chơi “khủng” trong ngày ra mắt, điều này giúp các đội sản xuất "giải cơn khát người chơi". Nhưng ngược lại, doanh số bán game không tăng nhiều mà chỉ có sự bùng nổ gần thời điểm game được “thả” vào hệ thống. Raphael Colantonio, người sáng lập Arkane rồi sau đó là Wolfeye Studios, trở thành người lên tiếng phê phán lớn nhất Game Pass, nhấn mạnh đây là “mô hình không bền vững, đang ngày càng ảnh hưởng đến ngành trong 1 thập kỷ, được Microsoft tài trợ bằng 'tiền vô hạn'.” Một vài trường hợp cá biệt thì không sao, nhưng kiểu phàn nàn như vậy lặp đi lặp lại cũng không ít, dù vẫn có những câu chuyện công nhận Game Pass đã giúp đỡ game thành công.

Tất cả bằng chứng đều chỉ ra một xu hướng đáng báo động tại “chiến tuyến” Xbox, và càng để nguyên như vậy, nhà phát triển càng phải đưa ra lựa chọn đau đớn về tương lai của mình trong hệ sinh thái Microsoft.

Tất nhiên, rất khó có thể kết luận đúng sai vì Microsoft giấu giếm cực kỹ các số liệu giúp làm sáng tỏ hoặc bác bỏ những tranh cãi - những con số mà Jason Schreier của Bloomberg gọi là "đo lường mập mờ" qua "mánh khoé kế toán tối." Vì lẽ đó, những đội ngũ tìm đến Xbox để được xuất bản game chỉ còn biết tin vào lời hứa của hãng khi cân nhắc xem Game Pass có phù hợp với game và kinh doanh của họ hay không. Mà thử hỏi, lời hứa ấy liệu còn đáng tin khi sự bất ổn và sự thay đổi đột ngột trong chiến lược Xbox đã trở thành “đặc sản” suốt cả chục năm qua? Có ai dám liều lĩnh lấy cơ hội đầu tư game khi chưa chắc tương lai đội mình ra sao? Xbox không nợ các studio của mình sự ổn định thực sự hơn là những lời hứa suông sau khi gia nhập Game Pass? Và hơn thế, Xbox cũng nợ khách hàng của mình một nền tảng đáng tin cậy.

Để trả lời những câu hỏi này, cần sự nhìn xa trông rộng mà Xbox chưa từng thể hiện. Cuối cùng thì đây cũng là hãng từng chọn hướng đi kiểu “đa phương tiện” cho Xbox One, đâm console xuống dốc từ ngày đầu, rồi mới đây lại tước luôn quyền mua và sở hữu nội dung số như phim ảnh và show truyền hình trên nền tảng của mình. Thêm nữa, họ còn chạy chiến dịch marketing “Mọi thứ đều là Xbox”, hạ thấp chính nền tảng máy chơi game truyền thống, từ bỏ lãnh địa trong cuộc đua với đối thủ. Chiến dịch này không phải điều xấu, nhưng kết hợp với việc Game Pass ngày càng tệ - thứ mà công ty dùng để biến smart TV, Amazon Fire Stick và cả PC của bạn thành Xbox - thì hành động ấy gây ra cảm giác khá rệu rã, lung lay. Hướng đi của Xbox cứ xoay chuyển theo gió, khiến những game thủ, kỹ sư, cùng nhà phát triển gắn bó với họ cảm thấy luôn bị “bán đứng”, đánh đổi cho những “chiêu trò” mới nhất.

Nếu lấy đợt sa thải mới nhất làm ví dụ, rõ ràng tương lai Xbox đã được định đoạt, và những gì diễn ra sau này sẽ đánh đổi bằng không ít hy sinh. Như Christopher Dring từ The Game Business từng nói rất sắc bén: Xbox mà chúng ta từng biết đã chết. Và cùng với nó, niềm tin mà ngành game cùng văn hóa xung quanh dành cho hãng một thời cũng dần phai nhạt.