Hai tháng vừa qua với Arc Raiders là khoảng thời gian chơi game vui nhất của mình trong năm nay. Đây chính là trải nghiệm multiplayer hấp dẫn và khó đoán nhất mà mình từng lao vào kể từ Sea of Thieves năm 2018 – tựa game mình cho là hay nhất mọi thời đại. Nói thẳng ra là mình cực kỳ yêu Arc Raiders. Nhưng niềm vui ấy cũng bị lu mờ đôi chút khi mình biết về việc Embark Studio dùng AI tạo sinh trong phần lồng tiếng của game.
Theo studio, phần lồng tiếng ban đầu do diễn viên thật đảm nhiệm, sau đó được dùng để “huấn luyện” AI sao cho nó có thể nói bằng giọng của diễn viên trong mọi tình huống có thể xảy ra. Với Embark, đội ngũ không cần mời diễn viên thu âm mỗi lần thêm nội dung mới. AI sẽ học nói theo giọng của diễn viên (mà họ được cho là đồng ý khi ký hợp đồng), rồi công cụ sẽ xử lý phần còn lại. Có thể nói đây không phải bất ngờ quá lớn, vì trước đó, tựa game The Finals của họ cũng dùng AI tạo sinh theo kiểu tương tự. Embark cam đoan phần hình ảnh trong game hoàn toàn do con người làm, nhưng thừa nhận họ dùng công cụ AI này để tạo giọng cho NPC trong cửa hàng, các emote, và các câu thoại nhỏ khác. Biết chuyện này thật sự khiến mình khá bối rối mỗi khi muốn ca ngợi game.
Một mặt thì mình không thể phủ nhận sức hút của Arc Raiders với mình. Trái tim thích gì thì phải nói vậy, và tựa extraction shooter của Embark, đậm đặc drama do chính người chơi tạo ra, đã làm mình “cháy máu” theo cách mà ít game nào làm được. Ngược lại, mình cũng đã viết xong bài review – một bài tích cực mà mình không hối hận, nhưng bên cạnh đó cảm thấy phải lên tiếng về chuyện sử dụng AI đầy gây tranh cãi này. Mấy tuần vừa rồi, nhiều studio lớn cũng bắt đầu nói về chuyện dùng AI tạo sinh, thậm chí có người lãnh đạo studio như Larian Studio còn bảo vệ việc này. Cựu CEO Nexon tung hô rằng AI sắp thay đổi toàn bộ ngành game. Ubisoft còn dùng công cụ AI để hỗ trợ viết kịch bản game. Cả Hideo Kojima, người vốn được xem là tiếng nói độc đáo trong ngành, cũng thừa nhận thi thoảng xài AI. Người ta đưa AI như một thứ không thể tránh khỏi, giúp đỡ rất nhiều.
Nhưng có thật vậy không? Hầu hết người ủng hộ mấy công nghệ này là các sếp cấp cao và lãnh đạo studio, đương nhiên họ có lợi ích về mặt tiền bạc và thời gian, vì AI giúp giảm chi phí và rút ngắn tiến độ dự án. Nhưng nói thật thì phần lớn những gì AI tạo sinh làm được cũng chỉ là thứ… tào lao.
Chúng ta giờ đã quá rõ, khi AI tạo sinh được dùng như máy tìm kiếm, nó “ngáo” nặng. AI không hề mò mẫm dữ kiện từ internet, nó chỉ đoán nghía câu tiếp theo dựa trên hàng đống dữ liệu mà người tạo đã nhét vào. Đó là lý do các bot AI như Grok trên nền tảng X thường phát ngôn sai lệch, thậm chí phát ngôn ghê tởm hay mang đầy định kiến. Ngay cả CEO của nó cũng từng nổi tiếng với những phát ngôn gây sốc vô tội vạ mà AI “học” theo.
Dùng AI tạo sinh để viết lách thì nó là vua của việc đạo văn, nhai lại cả đống sách vở, bài báo, tác phẩm con người làm rồi nhả ra món thảm họa đầy thấp kém, bán rẻ trên Amazon, lừa những độc giả hay người tặng quà không rành mạng nhện. Trong khi đó, hình ảnh và video AI ngày càng chân thực đến mức làm hao mòn lý lẽ phản đối sử dụng công nghệ này. Một số người nói họ chỉ coi AI như nền tảng để phác thảo ý tưởng nhanh, rồi nghệ sĩ sẽ hoàn thiện dựa trên đó. Các ông lớn như Tim Sweeney bên Epic còn dự đoán AI tạo sinh sẽ phổ biến đến mức các nhãn cảnh báo dùng AI trên Steam cũng trở nên vô nghĩa. Người ta còn tranh luận cả về tác động tiêu cực của AI lên môi trường, khiến những câu hỏi về đạo đức ngày càng rối mù. Vậy khi nào thì hợp lý để dùng AI? Mình thấy tất cả lập luận này đều không giải đáp được câu hỏi lớn nhất: Tính người của chúng ta mới là thứ quan trọng nhất.
Nghệ thuật là món quà tuyệt vời nhất chúng ta có thể trao lại cho thế giới. Suy nghĩ và sáng tạo của con người là duy nhất, có thể không chỉ với Trái Đất mà còn với cả vũ trụ này. Mình không thể chấp nhận bất cứ lý do nào cho việc dùng AI tạo sinh lại phủ nhận điều này. Chính vì thế mà việc Arc Raiders dùng nó thực sự là điều đáng tiếc. Một trong những game hay nhất năm nay lại mang theo dấu chấm hỏi lớn này. Những diễn viên lồng tiếng ấy đáng được đối xử tốt hơn, việc họ ký nhượng quyền giọng nói chỉ làm tổn hại bản thân và cả đồng nghiệp, không chỉ hiện tại mà còn trong tương lai. AI thì càng được huấn luyện nhiều sẽ càng “giỏi”. Vì vậy, việc sử dụng nó về mặt đạo đức là rất đáng nghi ngại, và ở trường hợp của Arc Raiders, thật sự khiến mình thất vọng. Có thể giọng AI sẽ khá hơn với thời gian, nhưng đó không thể thay thế cho tài năng, nghệ thuật diễn xuất của con người – những người mang đến cảm xúc chân thật, chứ không phải một con “robot” đang giả tạo từng bước.
Người ủng hộ AI thường bỏ qua điều quan trọng: Quá trình sáng tạo chính là linh hồn của dự án. Điều đó đem lại sức sống và góc nhìn riêng. AI tạo sinh không thể là nghệ thuật vì nó chỉ dựa trên câu lệnh đầu vào, không có điểm nhìn riêng. Trong mọi lý lẽ phản biện về AI, mình thấy đây là quan điểm khó truyền tải nhất cho người dùng bình thường. Các bạn dùng ChatGPT để chế meme, viết thư xin việc hay hỏi về sức khỏe thường chẳng nghĩ đến cái giá nhân văn mà công nghệ này gây ra. Cái “tính người” ấy không thể định lượng, và thiệt hại mà AI tạo sinh gây ra chỉ có thể cảm nhận bằng trái tim trước tiên.
Ngoài lý lẽ đạo đức, còn có lý do thực tế: Càng dùng AI tạo sinh nhiều, chúng ta càng đang huấn luyện nó thay thế mình – từ nhân viên, sáng tạo, đến cả những người có cảm giác thuộc về cộng đồng. Trong khi các ông lớn công nghệ tiếp tục tranh cãi luật lệ với các nhà lập pháp, thì thế giới đang lao tới một tương lai nơi vài cá nhân độc quyền giàu có, còn người lao động bị thay thế ngành này qua ngành khác. Một cuộc biến động kinh tế đang đến gần, và dù có thế nào, việc “nuôi” AI chính là xây dựng nền móng cho viễn cảnh đó. Vấn đề này không chỉ nằm ở Arc Raiders hay game, nó ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Mình khó lòng làm ngơ sự thật ấy.
Arc Raiders chứng minh rằng việc dùng AI tạo sinh không nhất thiết hủy hoại một game, nhưng trong trường hợp này, nó cũng không đem lại cải thiện gì đáng kể. Nhiều người sẽ nói nó giúp quá trình làm việc hiệu quả hơn, nhưng sản phẩm cuối cùng của Arc Raiders không hề nhờ AI mà tốt hơn, vậy liệu cái giá phải trả có hợp lý? Khi ngày càng nhiều nhà phát triển thốt lên về rào cản do AI tạo ra, các studio lại đâm đầu áp dụng vì sợ bị bỏ lại, không hiểu rằng đôi khi nó còn khiến người khác chậm lại.
Tất cả những điều này sẽ luôn nằm trong đầu mình khi đi phỏng vấn các nhà phát triển game tại GameSpot. Mình sẽ hỏi họ dự định dùng công nghệ này ra sao. Có cảm giác chúng ta đã đến một bước ngoặt, một ngã rẽ trên con đường công nghệ. Chúng ta có thể chấp nhận chuyện đó như điều không thể tránh khỏi và để nó tràn vào game, phim ảnh, sách vở, nghệ thuật – hoặc ngược lại, đặt ra những câu hỏi quan trọng: Tại sao dùng? Giải quyết được vấn đề gì? Gây ra vấn đề ra sao? Ai lợi, ai thiệt? Arc Raiders đã trở thành tâm điểm tranh luận cuối năm 2025, làm cho tựa game trong tâm mình trở nên hơi gượng gạo, nhưng chắc chắn không phải là ví dụ cuối cùng. Nếu những người lãnh đạo dễ dàng đổi cái hồn sáng tạo lấy vài phần trăm lợi nhuận, thì mình nghĩ chúng ta càng cần phải đòi họ giải thích kỹ hơn.
.jpg?w=500&q=85)
.jpg?w=500&q=85)
