Pokémon Legends: Z-A: Thành phố được thổi hồn từ chính những mâu thuẫn

Ngay từ những phút đầu trong Pokémon Legends: Z-A, AZ - người đàn ông cao ráo gầy gò - đã thốt lên một câu chán chường: Lumiose City, thành phố trong bối cảnh game, “hôm nay thì tấp nập người và Pokemon chạy nhảy, nhưng bên dưới bề mặt lại là nỗi đau khủng khiếp.”

Dạo quanh Lumiose lấy cảm hứng từ Paris, dễ nhận thấy khi thành phố này trải qua những thay đổi kinh thiên động địa, không khí ngập tràn sự bất an và lo lắng. Trong khi mọi người vẫn mải mê đi bắt hết Pokemon và săn lùng danh hiệu, cốt lõi chủ đề của Pokémon Legends: Z-A xoay quanh một câu hỏi: Làm một thành phố giải quyết vấn đề của mình thế nào?

Năm năm sau sự kiện của Pokémon X và Y, thời điểm Team Flare tung hoành tàn phá vùng đất này, Lumiose City đã chứng kiến một cuộc di cư ồ ạt, giá trị bất động sản tụt dốc thảm hại. Để ứng phó, thành phố quyết định tiến hành quy hoạch đô thị lại và giao phó cho tập đoàn công nghệ Quasartico Inc. đảm nhiệm cả quá trình thiết kế tư duy lẫn thực thi. Công ty này nắm giữ quyền lực khủng khiếp đối với hệ thống hạ tầng và cả bộ máy quản lý, biến Lumiose trở thành một kiểu chế độ độc quyền công nghệ.

Trùng với dự án tái phát triển đầy tham vọng, một đợt Pokemon hoang dã tràn vào thành phố - trở thành vấn đề nan giải nhất ở Lumiose. Vì thế, Quasartico dựng lên các rào chắn hologram ngăn cách tạo "khu vực hoang dã", biến những khu vực công cộng cũ thành 'vùng đất trú ẩn' cho Pokemon tự do. Nhưng như bao dự án phát triển đô thị lớn khác, những ảnh hưởng này đương nhiên chảy ngược về phía cư dân thành phố theo đủ mọi cách.

Việc di chuyển trở nên loạn xạ, những chú Gogoat trước đây làm phương tiện chở khách giờ nhát gan bỏ đi, taxi phải gồng mình để lấp khoảng trống đó. Các nhà khoa học thì quá tải, thiếu nguồn lực để nghiên cứu, đến nỗi giám đốc phòng thí nghiệm Pokemon ở đây còn nổi đóa chửi thẳng thị trưởng Lumiose (ai cũng biết ai nhưng trò chơi không tiết lộ tên) vì đã cấp tiền cho kế hoạch tái thiết kia. Cảnh sát lẫn người dân thì được giao việc dọn dẹp thiệt hại tài sản, rác rưởi và nặng nhất là... đống phân Pokemon. Chuyện xây dựng nhiều đến mức những giàn giáo còn thành trò chơi vượt chướng ngại vật luôn.

Nghe người dân chuyện phiếm, ta thấy nhiều người gắn bó lâu năm hoặc mới quay trở lại than thở về sự đổi thay, lưu luyến Lumiose thời xưa - thực sự thành phố đang rơi vào cái giai đoạn “bà con ơi, mình sắp hết chỗ chơi rồi đó.” Đây chính là loại vấn đề làm “đường phố lên tiếng”. Mỗi người đều có ý kiến về quy hoạch lại, các khu vực hoang dã, hay về việc Pokemon xuất hiện ngày càng nhiều.

Có những người trẻ tuổi mọt Pokemon khá thích thú với viễn cảnh chung sống với Pokemon ngày càng thân thiết hơn, nhưng cũng có nhiều người bày tỏ sự nản lòng vì các nhu cầu thiết yếu như nhà ở giá phải chăng hoặc việc làm ổn định ngày càng bị mờ mịt. Thỉnh thoảng, ta còn bắt gặp suy nghĩ sâu sắc hơn - ví dụ như một nhiệm vụ phụ đưa bạn dẫn đàn Trubbish hôi hám khỏi quán ăn, và kết thúc bằng lời nhân viên nhà hàng: “Chung sống với Pokemon không chỉ là chia sẻ không gian… Có khi chung sống còn là biết giữ khoảng cách đúng mực.”

Ai từng ở phố thị lớn cũng đều có cảm nhận riêng về những thay đổi kiểu thế này, vì chúng kích hoạt làn sóng phản ứng và tranh luận bất tận trong cộng đồng cư dân. Lúc chơi Legends: Z-A, tôi bỗng nhớ về chuyện quy hoạch phát triển ở Philadelphia quê nhà mình. Vài năm trước đây, chủ đội NBA Philadelphia 76ers từng công bố ý tưởng xây sân vận động mới ngay giữa lòng thành phố, cạnh khu Chinatown. Phản ứng từ cộng đồng thì thôi khỏi nói, ầm ĩ và chia rẽ dữ dội!

Dự án sân vận động ở Philly khiến dư luận tranh cãi mấy năm trời, mỗi bên giữ những lợi ích hay động cơ riêng. Người ủng hộ gồm các công đoàn xây dựng, thành viên Hội đồng Thành phố và cả thị trưởng Philly - họ quả quyết sân mới sẽ tạo cơn sốt kinh tế và cứu vãn khu vực đang suy thoái, vốn là một trung tâm thương mại tụt dốc. Phía bên kia, dân ở Chinatown lo ngại sân sẽ đẩy lùi cư dân và cửa hàng, đe dọa bản sắc và sinh kế của khu phố. Dĩ nhiên, người dân dấy lên chống đối, lập nhóm, tổ chức lễ hội và biểu tình, thường xuyên phá đám trong các phiên họp của Hội đồng Thành phố. Không ngày nào ở Philly mà không nghe ai đó bàn về sân bóng Sixers, là chủ đề nóng hổi làm mỏi mòn mạng xã hội, báo chí suốt nhiều năm.

Trong Pokémon Legends: Z-A, ta được thấy những hình ảnh thoáng qua về phong trào phản kháng khi việc quy hoạch đô thị luôn là chủ đề “nóng” ở Lumiose. Có nhóm gọi là Fist of Justice dùng loa phóng thanh kêu gọi bãi bỏ các khu vực hoang dã, họ tranh luận cho Pokemon và con người phải sống chung trọn vẹn, còn đề nghị dạy võ thuật để dân phòng vệ khi phân thân “thú hoang” đột nhiên tung chưởng. Có cảnh hội nhóm Lumiose Safety Group tụ tập đông đúc đối chất với CEO Quasartico, đòi “sự thật” về lượng Pokemon hoang dã tràn vào thành phố.

Nhân vật chính trong game thuộc tổ chức Team MZ, với mục tiêu “giải cứu” và “tự do hóa” Lumiose City. Với họ, cách duy nhất là leo hạng cao trong giải Z-A Royale - giải đấu ban đêm do Quasartico tổ chức. Khi thăng hạng đủ cao, thủ lĩnh nhóm (Taunie hoặc Urbain, phụ thuộc người chơi chọn nhân vật) hi vọng thu hút sự chú ý của Quasartico, dùng nguồn lực và sự hậu thuẫn của công ty để đối mặt trực tiếp với vấn đề thành phố. Ai đạt Rank A còn được công ty ban cho một điều ước nữa nhé.

Quả là một giải pháp đúng kiểu dystopia, phải chiến đấu căng thẳng trong một cuộc thi đẫm máu để giành sự quan tâm từ công ty mà fix vấn đề thành phố - nghe như phim The Running Man hay The Long Walk chứ không giống game Pokémon chút nào.

Cũng hơi chạnh lòng khi thấy Taunie/Urbain - nhân vật tận tâm với công việc phục vụ cộng đồng đến mức thường vắng mặt trong các cảnh cắt - lại hoàn toàn ủng hộ Quasartico, không một lần đặt câu hỏi về động cơ công ty. Trong cảnh tụ tập của Lumiose Safety Group, Taunie/Urbain còn là người đầu tiên lên tiếng bảo vệ CEO Quasartico nữa. Ngược lại với những dạng phim Pokemon thông thường, Quasartico Inc. không bị “lật mặt” mà vẫn được khắc họa là một tập đoàn “có trái tim” xuyên suốt diễn biến. Ở thế giới giả tưởng này, tập đoàn công nghệ lại phục vụ và giúp đỡ cộng đồng với thiện chí - còn trong đời thực, chắc họ đã dựng trung tâm dữ liệu AI ăn điện kinh khủng, những đường hầm Hyperloop vô dụng, hoặc drone giao hàng “cướp” việc của mọi người rồi.

Dĩ nhiên, đây là game dành cho trẻ con chứ không phải The Wire đâu. Pokémon Legends: Z-A không cung cấp những phân tích phức tạp về vấn đề thành phố gặp phải. Cuối cùng, “giải cứu” thành phố trong câu chuyện là đánh bại con quái vật khổng lồ bắn chùm tia laser lên không gian siêu ngầu chứ không phải nâng cao chất lượng cuộc sống cho dân cư.

Cái điều Legends: Z-A thiếu ở khía cạnh cốt truyện thì bù lại ở việc xây dựng hình tượng Lumiose City và dân cư. Dân ở đây sẽ thỉnh thoảng “buôn” cho ta nghe, giống như bất kỳ thành phố thật nào - đầy người kỳ quặc và cá biệt. Nhưng lắng nghe kỹ sẽ cảm nhận được nỗi u tối bên trong, hay nói cách khác kiểu như “nỗi đau khủng khiếp”, đúng y câu AZ nói. Nhiều người rơi vào trạng thái trầm cảm, thường là vì cô đơn hoặc tuyệt vọng với thực trạng. Có nhân vật còn thẳng thắn tâm sự cô chỉ đủ sống bằng cách đấu Pokemon, vẽ nên bức tranh không mấy sáng sủa về tình trạng kinh tế - xã hội ở thành phố.

Dù Taunie/Urbain và Team MZ có đôi phần quá phục tùng cấp trên, họ vẫn làm nên sức nặng cho chuyện của Legends: Z-A nhờ sự quan tâm thật lòng với cộng đồng và cố gắng cải thiện cuộc sống những người xung quanh. Trong nhiệm vụ cuối cùng đầy biến cố và chồng chất kiến thức lore, hình ảnh mạnh mẽ nhất là cảnh nhiều cư dân thuộc đủ tầng lớp đi chung một phe, tập hợp lực lượng hành động trực tiếp trong khi những người có quyền lực thì biến đâu mất tiêu.

Pokémon Legends: Z-A khép lại câu hỏi chủ đề “làm sao một thành phố giải quyết vấn đề của nó” mà phần lớn vẫn bỏ ngỏ, dù bạo lực qua những trận đấu Pokemon nổi lên như phương án khả dĩ nhất. Nếu còn một điểm nữa mà Legends: Z-A vẽ ra sát thực với đời, thì đó là thường xuyên xảy ra hiện tượng các vấn đề toàn thành phố không được giải quyết thấu đáo mà chỉ bị “dồn tới tương lai” cho ai đó sau này tính.

Quay lại vụ Philly ở trên, saga xây sân vận động kết thúc khá hụt hẫng đầu năm nay khi Sixers quyết định ở lại sân làm việc cũ, dù Hội đồng thành phố đã chấp thuận dự án mới. Phe chống dự án ăn mừng, còn người ủng hộ thì bị “hớ” đau. Dù có thể một trận chiến cho sân vận động mới sẽ lại nổ ra những ngày tới, nhưng điều quan trọng nhất trong lần này là người dân đã tham gia lên tiếng hành động.

Dù thành phố có nhiều vấn đề đến đâu, vẫn luôn tồn tại niềm tự hào và tình yêu dành cho nó, một sức mạnh kích hoạt người ta cố gắng cải thiện. Pokémon Legends: Z-A nhắc ta rằng cuộc chiến (hay với game thì là mấy trận đấu Pokemon thật sự) có thể không bao giờ kết thúc, nhưng nỗ lực luôn là điều xứng đáng.